HAK ÂŞIKLARI - 6

PERİŞAN DEDEBABA, HAFIZ ALİ 1800-1879 Konya-Konya  GEDAYİ (TOKATLI) 1800-1887 Tokat-İstanbul Emrah’ın öğrencisidir.  FENNİ 1800-1888 Mora Yenişehir- DERVİŞ TEVFİK 1800-1889 İstanbul-İstanbul  İLHAMİ, (ALİ  İLHAMİ DEDE) 1800-1890 Eskişehir-Seyitgazi Asıl adı Ali’dir. Pir Mehmet’in oğludur. Seydi Battal Gazi Dergahı şeyhliği yapmıştır.   Bugün rah-i hüda içre giderdim bilmiş ol ey can, Yolum bir şehre uğradı göründü bir acayip umman, Kanadım yok uçam andan yok idi bende bu imkan, Halefte gördüğüm yoktur, selefte gördüğüm bir han.     Eğer kendi vücudundan haberdar olmak istersen, Arefna sırrına mazhar düşüp var olmak istersen, Bilip nefsini tanı Rabbin eğer yar olmak istersen, O dem şeksiz, sen ademsin bulursun derdine derman.   Oku ilmi şeriattın, yorulma dar-ı dünyada, Olup saim kılıp secde dolaşma başka sevdada, Havaya verme ömrünü sonunda düşme feryada, Cehalet remzin arz etme seni eğlemesin şeytan.   Varıp şahi şeriatta giyip elbiseyi tekmil, Ulumun şehri sultanı kim olduğunu anla bil, Bu bir bab-ı velayettir Ali destindedir ey dil, İki cihan fahr-ı Ahmet’tir edip miraca hem seyran.   Bugün İLHAMI ABDAL’IN dü çeşmi yaşına insaf, Eder piri tarikat hem olan varım edersem sarf, Gönül tahtında iman askerin cem eyledim saf saf, Biri fakrım, biri şükrüm, delilim rehberim Kuran. ...............   Alemi ervahta Bezmi Elestte, Hitabı izzette ikrar da birdir. Kandili kudrette, nuru hikmette, Muhammet Mustafa Haydar da birdir.   Üçler iki alemde birliğe yetti, Beşler de onların damenin tuttu, Birlik lokmasını yediler yuttu, Dameni pak olan pirler de birdir.   On dört masum pak, on iki imam, On yedi kemer best hepsi tamam, Onların veçhine çalındı kalem, Hattı üstüvada kırklar da birdir.   Sultan Sücaaddin, Seyyit Battal, Şemşir-i şehamet, kafire kattal, Anların bendesi İLHAMI ABDAL, Pirim Hacı Bektaş Hünkar da birdir. ..............   Heva ve heveste mecazi aşkta, Bu dünya gözüme Leyla göründü. Tarikat Pirine ikrar verdim vereli, Erenler cümleden ala göründü.   Oynadım dünyayı zarar eyledim, Bab-ı marifette karar eyledim, Yaptım civarımı hisar eyledim, Burcu bedenleri bala göründü.   Rakipler elinden zehirler yuttum, İçtim aşk şarabın sırrı sır ettim, Muhammed Ali’nin damenin tuttum, Himmeti var olsun Mevla göründü.   Ervahlar nur iken Bezmi elestte, Hitap ezelde kulağım seste, Can cesede geldi girdi kafeste, La’yı terk eyleyip illa göründü. ................   İki turnam gelir, başı çığalı, Eğlen turnam eğlen, Ali misin sen. Birisi Muhammed, birisi Ali, Eğlen turnam eğlen, Ali misin sen. Yoksa Hünkar Hacı Bektaş Veli misin sen?   İki turnam gelir rengi yemyeşil, Biri imam Hasan, ol pakı nesil, Biri imam Hüseyin, cennette bir gül, Eğlen turnam eğlen, Ali misin sen. Yoksa Hünkar Hacı Bektaş Veli misin sen?   İki turnam gelir rengi kırmızı, Biri imam Zeynel, sürelim yüzü, Biri imam Bakır, edem niyazı, Eğlen turnam eğlen, Ali misin sen. Yoksa Hünkar Hacı Bektaş Veli misin sen?   İki turnam gelir rengi Caferi, Biri İmam Kazım, ol yol rehberi, Biri imam Rıza Horasan Piri, Eğlen turnam eğlen, Ali misin sen. Yoksa Hünkar Hacı Bektaş Veli misin sen?   İki turnam gelir rengi beyazdır, Biri imam Taki, Naki, zikri niyazdır, Biri de Askeri merdi Hicazdır, Eğlen turnam eğlen, Ali misin sen.         Yoksa Hünkar Hacı Bektaş Veli misin sen?   Turnalar Hicazdan sökün eyledi, Muhammed Mehdi’yi yakin eyledi, Hakikat ehlini memnun eyledi, Eğlen turnam eğlen, Ali misin sen.         Yoksa Hünkar Hacı Bektaş Veli misin sen?   Turnalar geldiler verdiler selam, Aldım selamını, eyledim kelam, İLHAMİ şüphesiz gördüm vesselam, Eğlen turnam eğlen, Ali misin sen.         Yoksa Hünkar Hacı Bektaş Veli misin sen?          ............   Ta ezel bezminde ben seni sevdim, Muhabbet eyledim candan a sunam. Muhammed Aliyi candan seversen, Ayırma gönlünü benden a sunam.   Kirpikleri oktur, kemandır kaşı, Açıldı sinemde bağrımın başı, Didelerim döktü kan ile yaşı, Varayım gideyim burdan a sunam.   Ben sana canımı eyledim feda, Seni bana verdi ol gani Hüda, Fatima neslin mi, nedir bu eda, Bir tel mi kopardım senden a sunam.   Ben seni sevmişem gönülden candan, Hiç senin haberin olmadı benden, Ferman mı okunur tozdan dumandan, Dudağın la’linden demden a sunam.   Ey sunam gönülden çıkarma beni, Feleğe mi verir İLHAMİ seni, Bir dolu kerem et mest eyle beni, Elinde tuttuğun camdan a sunam. ...............   Bir görüşte gönlümü hüsnünle hayran eyledin, Akibet ey meh beni meşhur ü devran eyledin.   Kavs-i ebru, tir-i müjganından artık el’aman, Sinemi pürşehre kıldın, didemi kan eyledin.   Çak çakı hasret oldu came-i sabr ü sükun, Fart-i suzişten beni bir düşmen-i can eyledin.   Neydi evvelki niyetler, nevazişler derigler, Gördüğüm ol demlere şimdi pişman eyledin.   Hasılı biçare İlhami’yi yaktın ateşe, Ab-ı nab-ı lütfile ağyar-ı şadan eyledin.[105]   ...........   Kendi noksanını bilip arif ol, Kimsenin aybını gözetme gönül. Yemiş üç millete bir nazarla bak, Hak sevmiş yaratmış söz etme gönül.   Sakın kallaş olup lakırdı düzme, Kimsenin alemde gönlünü üzme, Düzelmiş bir işi yanılıp bozma, Isınmış dilleri buz etme gönül.   Yüz bin altın alsa yevmiye, bir er, Ölürse mirastan sana ne değer, Akraba kabilen olursa eğer, Hakkına kail ol naz etme gönül.   Bu kızıl, şu ak baş diye hor bakma, Kendini göz göre göre ateşe yakma, Kendi yaptığını aleme takma, Yareli ciğere tuz ekme gönül.   Tellallık eyleyip yalanlar atma, Şurada burada halkı aldatma, Küheylandır diye merkebi satma, Alemin gözüne tuz ekme gönül.   İki yüzlülükle olma münafık, Tamu ateşine böyleler layık, Anlar adem değil, hayvan-ı natık, Elhazer! Anlarla söz etme gönül.   İlhami halini düşün bir şöyle, Dünyaya gelmekten maksat ne böyle, Hakkın nimetine çok şükür eyle, İhmale düşüp de az etme gönül. [106] .......... Kaynak:1.  Otyam, A. Tevfik; Bektaşiliğin İçyüzü, Karacan Yay.1984 2. Yatağanoğlu Alimcan, Dedemin Cönkünden Alevi-Bektaşi Şiirleri, Kaynak Yay.1.Baskı SURURİ (SİLLELİ  OSMAN) 1800-1855 Sille-İstanbul Süruri, 19 uncu yüz yılının başlarında, Sillenin Karhane şimdiki «Subaşı» mahallesinde doğmuş; ilk tahsilini Sille medresesinde yapmış, 19 uncu asrın yarısında İstanbul'a gitmiş, Saraya intisap ve yüksek bir mevki işgal etmiştir.Süruri'nin sülalesine Kurt Mehmet Oğulları denmektedir. Asıl adı Osmandır. Kör Bekir «Zehri», Hacı Musa, Berber Mustafa adında üç kardaşı vardır. Bu dört kardeşten Süruri, Zehri, Berber Mustafa'nın oğlu Nigari şairdirler. Sururinin bu kudretini çekemeyen diğer halk şairleri onu genç yaşında zehirleyerek ve bu suretle daha önemli eserler vermesine mani olmuşlardır.   Zehirlendiğini anlayan Süruri : Süruri'yim vatanım yok, Eğlenecek mekanım yok, Ölürsem bir nişanım yok, Mezarım gurbet illerde.. Feryadını kopararak 1272 hicri yılında gözlerini ebediyyen kapamıştır. Eserlerinden bazıları:     Nice bir yaş döker ağlarsın kanlar     Garip öksüz melil yarsız Süruri     Gönül bahçesinde taze fidanlar     Meyvası tükenmiş narsız Süruri              Ezelden karımız bizim bu yanmak              Mihnet şarabını nuş edüp kanmak              Ehli aşka göre nolsun utanmak              Ko desinler bana arsız Süruri Düşürme sevdiğim beni dillere Sırrımı aleme ifşadan sakın Varıp da meylini verme ellere Sevdalı başımı kavgadan sakın Derdü aşkın gibi bir müşkül beter Var mıdır dünyada ey kalbi hacer Hatıra gelmez mi ol havali mahşer? Huzuru divanda davadan sakın Bir ah etsem arşı alaya çıkar Korkarım ki çarhı gerdunu yıkar Narı aşkım benim dünyayı yakar A kuzum kendini cefadan sakın Felekten başıma yağsa gam taşı Dutarım daima açarım başı Süruridir durmaz gözlerim yaşı Akar deryalanır dalgadan sakın ............... Nazar etsem güzel yüzünü örter Lebi mercan bana eylemez ülfet Beraber taş ile zümrüdü tutar Cevahir inciye kalmadı rağbet Fakirlik ademe olursa hail Acep mümkün müdür vuslata nail Zemane dilberi zengine mail Ederler itibar var ise devlet Siyah zülfün gölgesinde dolanmaz Safayı zevk edüp bir dem gülünmez Hakikatli civan şimdi bulunmaz Nafile kendine eyleme zahmet Süruri söylenir aşka gelince Arabi Farisi Yunan dilince Erenlerden destur izin olunca Benim sevdiğimi verirler elbet   ............... Yine allar geymiş şahi hubanım Günde yüz bin türlü elvan gösterir Mestane bakışlı ahu ceranım Gözleri bağdadı kalkan gösterir Geyme güzel geyme telli kumaşlar Aşıkın görürde fıgana başlar Seyfi acem gibi ol siyah kaşlar Kalemdir katlime ferman gösterir Aklımı şaşırdı bir hüsnü melek Sarsılır yüzünü görse ne felek Sırmalı sim düğme ilikli yelek Geçer karşımızda pistan gösterir Süruri derdine nice dayasın Hicri firakınla game boyansın Layık mıdır böyle kül olsun yansın Her bir edan günde bin kan gösterir ........................ Selam eylen varın söylen o dosta Garip halim gelsin seyran eylesin Mihnet firaşında yatarım hasta Çaresiz dertliyim derman eylesin Feleğin sillesi eyledi sersem İflah olman derler her kime sorsam Beni bir ağlar yok eğer ölürsem Meğer nazlı yarim figan eylesin Bir nefri gam benim düştü tabrıme Görse Lokman tahsin eder sabrıma İhtimaldır bile gider kabrime Başıma taş deyü nişan eylesin Süruri der dilber konup göştükçe Unutmasın beni gelüp geştikçe Ziyaret etmiye yolu düştükçe Ruhuma fatiha ihsan eylesin   ..................... Bu aşkın ateşi yaktı vücudum Düşürdüm gönlümü mahi tabane Bütün emlakimi yoluna koydum Dahi canım feda şahi hubane Bulandım bir zeman aktım duruldum Kuytulara geçüp şimdi dur oldum Yeni baştan bir huriye vuruldum Keman ebru gözü ahu cerane Cefakar okunu sıneme çaktı Çevirüp yüzünü kahrile baktı Derune göz koyup aşıkı yaktı Bıraktı akibet ahu süzane Camı fikrat beni eyledi berbat Heman bülbül ğibi eylerim feryat Süruri bendesin eylemez azad Kah hapse koyar kah zindane ................... Kadir mevlam beni düşürdün derde Bu derdime sen dermanı yetiştir Beni muhtaç etme olur bir derde İnayet et şol lokmanı yetiştir Bahri sevmekten ilacın gönder Dertli vücudumu sıhhata dönder Ayni hayat şerbetin sen bana sundur Hızır elinden şol peymanı gönder Ecelin hırhasın eğnime aldım Ömrüm sefinesin engine saldım Girdabı gam içre firkatte kaldım Nuh gibi bir keşti bani yetiştir Haşa kudretinden bahsetmek mehal Bahri himmetinden olurmu süal Hazreti Eyyube olursa misal Süruriye sabrı ihsanı yetiştir ................. Dinlen hey ağalar derdimi bugün Sözü şeker lebi bale vuruldum Hatırımdan gitmez lalei gülgün Ruyalarında olan ale vuruldum Eğnine geymiş mücevher diba Maarif sadelik mahbubi ziba Yaktı vücudumu kameti tuba Boyu servi gibi dale vuruldum Mecnun gibi daim gezerim sahra Cihane gelmemiş böyle dilara Kemandır ebruler ruhları hamra Zenehdinde olan hale vuruldum Süruri der aşkın bahrı boşandı Beyaz gerdanına benler döşendi Kırmızı levharı kuşak kuşandı İnce belde olan şale vuruldum ................ Nice bir yaş döker ağlarsın kanlar Garip öksüz melil yarsız Süruri Gönül bahçesinde taze fidanlar Meyvası tükenmiş narsız Süruri Temelden kurumuş olmuş tarumar Kabil olmaz yüzbin eylesen timar Zevalını bulmuş cümle hep eşcar Evi harap bağı yarsız Süruri Sırrını bildirme sakın namerde Başını uğradır onulmaz derde Olur olmaz elin erdiği yerde Niçün böyle gezen karsız Süruri Ezelden karımız bizim bu yanmak Mihnet şarabını nuş edüp kanmak Ehli aşka göre nolsun utanmak Ko desinler bana arsız Süruri .............   AŞIK MEYDANİ 1800-1900 Bolu-Gerede AZBİ BABA 1800-1900    BOSNAVİ 1800-1900 Bosna-Rumeli 19.Yüzyıl şair ve ozanlarındandır. Bosnalıdır. Elinde sazı ile Anadolu'yu karış karış gezmiş ve nefeslerini söylemiştir. Yatağan Baba Tekkesinde uzun süre kalıp hizmet etmiştir.   Erkanın yolunu sorayım dersen, Sahbel zamandır Yatağan Babam. Onun sohbetini göreyim dersen, Saffeti rahmandır Yatağan Babam.   Muharrem ayında kesilir kurban, Aynıcem olmuşlar cümle mahbuban, Söylese de Yezit sözü nice inan, Bir Şahı merdandır Yatağan Babam.   Sözlerimiz vardır yerli yerinde, Sürdüler erkanı birbirlerine, Sorulur mu hubu aşk Hakkın serine, Sırrı sırküllahtır Yatağan Babam.   Saruhan Sancağın gördük kazasını, Destine almış bayi kadesini, Kim hor bakarsa bulur belasını, Düşmanına düşmandır Yatağan Babam.   Bosnavi’ye himmet et her aynıcemde, İmam Rıza oğlu derler alemde, Yoktur akranın Urum’da Şam’da, Şöyle bir heybetli Yatağan Babam.   …………….     Asıl vatanımdan düştüm yabana, Bu yaban yolların geçtim de geldim. Terk edip zühtümü verdim nadana, Bin yıllık namazım kıldım da geldim.   Anasır libasın giydirdi ana, Melalin menendi düştüm seyrana, Adem oldum ezel geldim cihana, Yedi kat gökleri aştım da geldim.   Muhabbet aynıdır ederler cemi, Aynı muhabbette sürerler demi, Kırkların ceminde buldum ademi, Hakipaye yüzüm sürdüm de geldim.   Mümin isen dinle ey kalbi selim, Canımı mürşide eyledim teslim, Güruhu Naciyan görünce halim, Taatın sırların gördüm de geldim.   Bosnavi’yem sözüm kendi özümden, Sadık olan çıkmaz mürşit sözünden, Okudum bu ilmi gönül yüzünden, Menzili maksuda erdim de geldim. [107]  …………. KAYNAK: Yatağanoğlu Alimcan, Dedemin Cönkünden Alevi-Bektaşi Şiirleri, Kaynak Yay.1.Baskı, S.108    FERHAT 1800-1900  HAKİ 1800-1900 HAKKI 1800-1900 DERVİŞ HACI (KUL HACI -SEFİL HACI-HACI) 1800-1900 GAZİANTEP HATIFİ 1800-1900 Hacıbektaş İKBAL BACI 1800-1900 Çamlıca Beşiktaş-İst. İSMAİL 1800-1900 Zile-Tokat KENZİ 1800-1900 Kıbrıs-Antalya    MEKNUNİ 1800-1900  MİRATİ 1800-1900 Kalecik-Ankara XIX uncu asrın en kuvvetli saz şairlerinden biri olan Kalecikli, Mirati hakkında elde bir vesika yoktur. Gerçi son zamanlarda yazılan edebiyat tarihlerinde Miratinin adı geçmekte ve bilhassa S. Nüzhet Bektaşi şairleri eserinde şairden bir nebze bahsetmektedir. Fakat bu kayıtların hiç birisi Miratinin hayatı etrafında tatminkar bir cevap ihtiva edebilmekten uzaktır. Kültürü, felsefesi ve üstün şairiyeti ile büyük bir kıymet olan Miratinin bu derece meçhul kalması edebiyat dünyamız için bir zarar olmaktan ziyade bu işle uğraşanların lehine bir hareket olmasa gerektir. Miratinin babası ve ecdadı hakkında bir kayda tesadüf edilememişse de anasının adı Fatma olduğu bilinmektedir. Miratinin ne zaman doğduğu ve hangi tarihte vefat ettiği bu gün için meçhuldür. Yalnız 1285 de Türabi Ali baba dededen nasip aldığına ve ustam Aşık Hasanın babası Aşık Kemali ile müşaere ettiğine ve yine ustamın kanaatine göre Mirati, Kalecikte kendi lakaplarına izafe edilen Çanşah mahallesinde doğmuş, tahminen 1225 ve 1300 arasında yaşamıştır. Miratinin temiz giyinir, uzunca boylu, geniş omuzlu, sarı sakallı, iri gözlü olduğu, kardeşi Çanşah imamına benzediği söylenmektedir. Netice itibarile Mirati aşık ve Bektaşi edebiyatının, kültürünü temsil edecek ve divan edebiyatı müntesiplerile boy ölçebilecek nisbette ilim yapmış bir şairdir. Miratinin aşıklığa niçin ve nasıl başladığına gelince bu hususta elde ettiğimiz malumat şudur: Mirati, Kaleciklilerin bildirildiğine göre saza sekiz yaşında başlamış ve saz çalmayı kendisine yegane oyun ve eğlence telakki etmiştir. Aşık usullerinde kimlerden istifade ettiğini henüz tesbit edemediğimiz şair pek küçük yaşta sazına hakimiyet temin etmiş ve bu vadide çok genç iken büyük bir şöhret yapmıştır. Şair saz ve sözde arzu ettiği inkişafa mazhar olduğu bir sırada Kaleciklilerin aleyhinde yaptıkları dedikoduya kızarak sazını omuzuna almış ve Babalığa kadar yükselmiştir. Vekur, ciddi ve karşısındakileri hiç bir şey söylemeden kendine bend ve manyatize edebilecek bir vasfı haiz olan şair gerek fasıllarında, gerekse tekmil muaşeretinde herkesin hürmet ve takdirini kazanmış ve namını her tarafa yayabilmiştir. Bir kaç defa da Kastamonuyu ziyaret eden Mirati, muhitte saz ve söz meraklılarının olduğu kadar Kemali ve Meydaninin büyük takdirini mucip olmuştur. O zaman genç bulunan İshak zade Fevzi Fusuli aşıkan nam mecmuasında Miratiyi (Aleviyülmezhep bir şair idi) diye tavsif etmektedir. Mirati ilk defa Kastamonu tarikiyle İstanbul'a gitmiş ve Mehmet Ali Paşanın himayesi altında uzun bir zaman İstanbul da kalmış, bilhassa Tavuk pazarında tekellümündeki fesahat ve kudret ile şöhret almıştır. Mirati Anadolunun bir çok yerlerinde dahi aynı derecede takdir edilmiş ve sevilmiştir. Şu hadise Miratinin vekar ve şöhretine de kuvvetli bir delildir. Mirati bir gün Çankırıda Kemali ile fasıl yaparken araya Tosyalı Mirati isminde biri girmiş ve demiş ki - Sen de Mirati, ben de Mirati.. Faslı bırak ta seninle şu Miratiliği ayırt edelim. Mirati: - Baş üstüne buyur meydan senin, ayak senin. Cevabını vermiş. Kalecikli sazla Tosyalı elindeki deynekle müşaareye başlamışlar. Neticede Tosyalı mat olmuş ve kahveden uzaklaştırılmış; Aşıklıktan başka sanatı olmayan Mirati, hayatının sonuna kadar Bektaşi bir saz şairi olarak kalmış ve henüz tesbit edemediğimiz bir tarihte İstanbul da vefat ederek Tavuk pazarı civarına defnedilmiştir. Sazı bir müddet Asmalı meyhanesinde hatıra olarak muhafaza edilmişse de yangında yanmıştır. Miratinin edebi hüviyetine gelince şair, evvelce bilmünasebe söylediğimiz gibi Bektaşi edebiyatında olsun Aşık tarzında olsun tarihe maledilebilecek bir kıymettir. O, kuvvetli dimağının ve zengin kültürünün gölgesi altında duyuşlar ile bize rakipsiz bir çok eserler bırakmıştır. Fakat esef edilebilecek bir hadisedir ki bu çok kıymetli şairin matbuat aleminde çok mahdut şiirleri neşrolunabilmiştir. Ben de bütün çalışma ve çabalamama rağmen Miratinin ancak “19” parçasını temin edebilmiş olmaktayım. Bu parçalar kısmen hususi kütüphanelerde ve marak sahiplerinin ellerindeki mecmualarda diğerleri de başka vilayetlerde yazılmış ve tarafımdan ya istinsah veya satın alınmış cönklerde mukayettir. Bana Kalecikler yalnız iki parça verebilmişlerdir. Miratinin Ankara ve Çankırı köylerinde halkın ezberinde pek çok parçaları varsa da benim için şimdilik bu havalide tetkikat yapmağa imkan yoktur. Olsa dahi bu derleme vazifesi benden ziyade Kalecik münevverlerine düşer ki böyle bir kıymeti ihmal etmek Milli Harsiyatımızdan ziyade muhit ve hemşehrilik namına karlı bir hareket değildir. Ben burada elimden geldiği kadar milli ve mesleki vazifemi yapmak istediğimi zannetmekteyim. Bu etüdü yapmaktan yegane maksadım henüz takdir ve tesbit edilmemiş bir kıymeti tebarüz ettirebilmektir. Ortada bir noksan varsa hepimize ait olmak lazımdır. ESERLERİNDEN BAZILARI: 1. Ne hikmet arifler salus gözüne Daim hor görünür mütekerrihtir. Arifler nazırdır kendi özüne Niyyetine göre müteşebbihtir, Zahida taş atma aşıkanlara Kavlinde, filinde sadıkanlara, Emri nehyi tarıf etme anlara, Anlar her umurda mütenebbihtir. Mirati görene gör neler vardır? Ol yarı görmeyen daim ağyardır. Zahirde itikaf kuru dıvardır; Aşıklar cemale müteveccihtir. 2. Sefine i ömrüm girdab ı gamde Lengerendaz yatar havasın bekler. Mecnuni aşk olan guh i sitemde Başında aşiyan mevlasın bekler. Şimdi bir tutarlar altunu pulu, Şeker ile şab’ı har ile gülü. Karga ile bir görürler bülbülü, Serçe de ankanıu yuvasın bekler Ne hikmet pirlerden olmadı himmet İlahi feth olsun babi mürüvvet Herkes maksuduna erdi selamet Mirati mevlanın rızasın bekler. 3. Dünyalıktan halim sorar bazısı Bizde sim yerine emraz bulunur. Böyle imiş alnımızın yazısı Elde santur, keman ya saz bulunur. Sanma ki Aşıklar beyhude gezer Eloğlu ariftir adamı sezer. Harabat ehliyiz bizde sim ü zer Ne kışın bulunur, ne yaz bulunur. Mirati kıssadan hıssadır pendim; Şimdi bir kimseye inanma kendim. Fikirsizlik benim kendi efendim Zamanede adam pek az bulunur. 4. Zincir kar eylemez bizlere sofi! Bin can ile bir canana bağlıyız. Anlayıp bilmişiz emri marufi Ol bakii adil han’a bağlıyız. Lamekandan fi mekana gelmişiz; Her bir sıfat ile mükim olmuşuz. Noktai sır kafu nunu bilmişiz, “Küllü men aleyha fan” a bağlıyız. Seçmedik yarımız ağyarımızdan, Kimse vakıf değil esrarımızdan. Dönmedik Mirati ikrarımızdan Hacı Bektaş Pir Sultana bağlıyız. 5. Amenna dedik biz ıkrareyledik Erenler bezminde laşekcesine. Bağ ı hakikatta yetiştik, bittik, Buyaldık her gülden çiçekçesine; Söylesem kelamım gelmez tahrire; Ikrar verdik, iman ettik bir pire. Nutk ı derunumuz sığmoz tefsire Er evladı eriz laşekçesine Vücud i mutlaktır heryerde iyan; Körler zannederler-didarı nihan. Elhakku ezharu mineşşemsiken Sofi inadeder eşekcesine. Mirati sözlerin canlı muamma; Arif olanlara olur hüveyda, Elsiziz, belsiziz, dilsiziz emma Gezeriz alemde erkekcesine. 6. Noktanın sırrına vakıf olalı Zikr ü fikrim oldu bai bismillah. Vücudum allemelasma bileli Heryüzden göründü semme vebhullah. Kaf u nundan hitap edince ehad Ehadden var oldu ol nur i Ahmet. Şeriat ahkamın sürdü ced beced; Nazildir şanında “kul kefa billah”. Mirati bendendir ey nur i cemil. Taatim kalildir ısyanım kesir. Mücrimler hakkında buyurdu celil: Geldi “La taknetu min rahmetillah”. 7. Ey şahi risalet, sultan ı kevneyn! Buyruldu şanına “Levlake levlak..” Ey nur i nebüvvet ceddülhaseneyn Senin için var oldu zemin ü eflak.. Sen şahlar şahısın, şehinşahısın; Tarikat burcunun mehru mahısın. Nice mücrimlerin sen penahısın Münkir olan seni edemez idrak.. Vasıflar vasfeder ali zatini, Nakşederler daim hup sıfatını. Dur etme babından bu Miratını Değildir rahında zerrece şekkak.. 8. Zahit bize ol feyyaz ı mutlaktan Mevid i didarı aşk olmuştu peyk. Vad i akdeste Musaye haktan Erişti hitabı “Fahla’ naleyk.” Temenni kıldıkta aşık rahmana, Nağmesi erişir heft asümana.. Batın dıyarına guy i canana Aksetti saday ı lebbeyke lebbeyk.. Hızırdan nuş eden ab i hayatı Dareynde bulur elbette necatı. Bibasarlar görmez eşki Mirati! Hezaran söylesen “Etabu ileyk.” 9. On sekiz bin alem icad olmadan Lamekan elinde ilmettim tahsil. Mefhari kainat bünyad olmadan Bana irşad oldu o sırr ı kandil.. Vermeden ademin ism ü resmini, Anasırdan halketmeden cismini, Ol demde okudum rezzak ismini Kısmeti hak kıldı rızkımı tahvil... Mirati zatinle rahata düştüm Zatimi zat bilip anda buluştum. Bir hitap erişti Layakıl düştüm O demde lebbeyk çağırdı cibril.        SEYRANİ AHMET (ISPARTALI) 1800-1900 Isparta-   Gönül Beytüllahtır, ziyaret eyle, Kötüye iyilik; er kişi karı. Gerçek er olanlar gördüğün örter, Vücudun bildin; Hüdayı bildin.   Gönül Beytullahtır, yıkma SEYRANI, Kendi noksanını bilip arif ol. Kimsenin ayıbını gözetme gönül, Gerçek er odur ki alçakta dura.             SIRRI 1800-1900         TURABİ 1800-1900  VEHBİ 1800-1900 Mora       MATLUBİ 1800-1902 İstanbul-İstanbul   İLHAMİ (SAİT) 1800-1908 Kırşehir-İstanbul   Kendi noksanını bilip arif ol, Kimsenin ayıbını gözetme gönül. Yetmiş üç millete bir nazarla bak, Hak sevmiş yaratmış, söz etme gönül.      SEYRANİ (EVEREKLİ) (EVEREKLİ SEYRANİ) (MEHMET) 1807-1866 Everek-Develi Kayseri Develi ilçesi Everek’te 1807 yılında dünyaya gelmiştir. Everekli Seyrani olarak tanınır. Asıl adı Mehmet’tir. Cafer ve Emine oğludur. 2 yıl medrese eğitiminin ardından İstanbul’a gelmiş ve 7 yıl kalmıştır. Kendini iyi yetiştirmiş ve yazdığı hicivleriyle çevresindekiler rahatsız olmaya başlayınca padişaha jurnallenmiş ve Kayseri’ye dönmek zorunda kalmıştır. Hayatının kalan kısmı yokluk içinde geçmiştir. Şiirlerinde değersiz devlet adamlarını ve sofuları acımasızca eleştirmiştir. İçli ve samimi bir dil kullanmıştır. Eserleri Haşim Nezihi Okay tarafından derlenip yayınlanmıştır.  Eğlen Hocam Eğlen Bir Sualim Var Eğlen hocam eğlen bir sualim var İz'an nedir erkân nedir yol nedir Seni bana gayet fâzıl dediler İçerimde bir yaram var bil nedir Cennetin kapısın Sallâllah açar Şeriat işini Muhammed seçer Seksen bin evliya yurdundan göçer Onları bekleten mutlu kul nedir Muhammed dinidir taptığım tapı Bozulmaz Mevlâ'nın yaptığı yapı On iki bahçede kırk sekiz kapı Eşiği bekleyen iki kul nedir Kıldan ince derler Sırat'ın yolu Önünde Devletlü, ardında Ali Üçyüz altmış birdir selvinin dalı Dalında açılan iki gül nedir Başına bağlamış al yeşil çember Kokuyor ağzında misk ile amber Seksen bin evliya yüzbin peygamber Önünde gidiyor iki kul nedir Seyranî der diyar diyar gezmedim Kalem alıp kaşın gözün yazmadım Elim ile bir gemicik düzmedim Gemi nedir derya nedir yol nedir   .................. Asırda Acaip İşler Çoğaldı Asırda acaip işler çoğaldı Bilmem bu işleri kimler ediyor Dünyayı hep rezil köpekler aldı Gelen ümeraya karşı geliyor Biraz bahsedeyim ehl-i zamandan Yahşılar aşağı düştü yamandan Aralık itleri olmuş kumandan Uyuz it kurtlara kumand'ediyor Buğday unu beğenmiyor enikler İplikten aşağı düştü ipekler Hep sedire geçti itler köpekler Hânedan ayakta hizmet ediyor Koltuk kılı fark olmuyor sakaldan Tüccarlar aşağı indi bakkaldan Aslanlara çoban düşmüş çakaldan Şimdi aslanları çakal güdüyor Mekteple medrese ortadan kalktı Meyhane kerhane meydana çıktı Ar namus denen şey ortadan kalktı Şimdi kişi bildiğine gidiyor Sarhoşlar çoğaldı kalmadı ayık Bu asır böylece hallere lâyık Müzevirin adı muhbir-i sâdık Şimdi kişi bildiğine gidiyor Şahinler yurdunu tuttu yarasa Baklava yerine geçti pırasa Şimdi rağbet deyyus ile terese Zamane bunlara rağbet ediyor Boy kürkünü beğenmiyor köçekler Babasına akl'öğretir çocuklar Yumurtadan burnu çıkan cücükler Horoz oldum diye cık cık ediyor Küçükler büyüğe çorap geydirir Tatlıyı insana acı yedirir Seyranî zamane böyle dedirir Şimdi kişi bildiğine gidiyor .......... TAŞLAMA   Eyvah fukaranın beli büküldü, Medet ticaretin gücüne kaldık. İyiler alemden göçtü çekildi, Bizler zamanenin piçine kaldık.   Rüşvet ile yazar hakim hücceti, Hüccet ile alır kadı rüşveti. Halk bilmiyor dini, şeri sünneti, Bozuldu sikkenin tuncuna kaldık.   Sene bin iki yüz altmış beş tamam, Okunur ezanlar boş bekler imam, Seyrani bu nutkun sonu vesselam, İnanın dünyanın ucuna kaldık.  [108]      …………………     TAŞLAMA   Mahkeme meclisi icat olduğu, Çeşme-i rüşvetin ahmaklığından. Kaza bela ile alem olduğu, Kazların kadıya uçmaklığından.   Selefin rüşvetle hüccet yazması, Halefin anlayıp hükmün bozması, Yıkılan binanın birden tozması, Asıl sermayenin topraklığından.   Asıl sermaye-i niyabetleri, Emvali eytamdır ticaretleri, Davet-i rüşvete icabetleri, Sıdık ile gönlünün alçaklığından.   Bülbülün aşkıdır dalda öttüğü, Çobanın sütedir koyun güttüğü, Toprağın Kabil’i kabul ettiği, Şüphesiz yüzünün yumuşaklığından.   Dünyadan ahrete gidip gelmemek, Olmasa iktiza ener ölmemek, Balık baştan kokar bunu bilmemek, SEYRANI gafilin ahmaklığından.   KOŞMA   Eski libas gibi aşığın gönlü, Söküldükten sonra dikilmez imiş. Güzel sever isen gerdanı benli, Her güzelin kahrı çekilmez imiş.   Bülbül daldan dala yapıyor sekiş, O sebepten gülle ediyor çekiş, Aşkın iğnesiyle dikilen dikiş, Kıyamete kadar sökülmez imiş.   Sevdiğim değildin böylece ezel, Aşkımın bağına düşürdün gazel, İbrişimden nazik sandığım güzel, Meğer pulat gibi bükülmez imiş.   SEYRANI’nin gözü gamla yaş imiş, Aşkı sevda cümle derde baş imiş, Ben bağrımı toprak sandım taş imiş, Meğer taşa tohum ekilmez imiş.   KOŞMA   Gönül serden geçer yardan geçemez, Bağlanmışım ikrara kavi özlüyüm. Her sözüm dinleyen özüm seçemez, Sırat köprüsünden ince sözlüyüm.   Benim sözüm çürük değil, sağ gibi, Çürük sözler erir akar yağ gibi, Üzerinden kervan geçer dağ gibi, Yokuşluyum sanma beni düzlüyüm.   Yolcu ateş yakmak ile yol yanmaz, Erenlerin dokuduğu çul yanmaz, Cehennemde günah yanar, kul yanmaz, Ben günahtan sürmelenmiş gözlüyüm.   Sığındım SEYRANI Kayyım-u Ferde, Aşkı sevda ile düştüm bu derde, Tuttum günahımdan yüzüme perde, Rabbin divanında kara yüzlüyüm.   NEFES   Dağlarda nergis sanırdım, Ala gözlü mestim seni. Sözünden özün tanırdım, Fehmederdim dostum seni.   Lokma oldum hamurlardan, Ben soyundum samurlardan, Olur olmaz çamurlardan, Sakınmazdım üstüm seni.   Varsam Kırklar Mekke sine Tuğra olsam sikkesine, Bir gerçeğin tekkesine, Seremedim postum seni.   Dersim aldım İsmi Hu’dan Kara toprak kanlar yudan, SEYRANI keyfimce sudan, Doldurmadım testim seni.   KOŞMA   Ahvali alemden yar sorsa beni, Müptelayım canım gibi tenime, Muhabbet bir yana ben de bir yana, Güzel sevmek zarar değil dinime.   Uftadeyim bülbül gibi güle ben, Çevrildim turna gibi göle ben, Yarin ismin aldım dilden dile ben, Sürüklerim gömmek için sineme.   SEYRANI mürşidim severim gayet, Bu sevgi benim için büyük ibadet, Tamuda yanmaya etmem kasavet, Yanarım gafletle geçen günüme.  [109]       NEFES   Hak yoluna gidenlerin, Asa olsam ellerine. Er pir vasfın edenlerin, Kurban olsam dillerine.   Torunuyuz biz dedenin, Tohumuyuz bir dedenin, Münkir ile cenk edenin, Silah olsam bellerine.   Bir üstada olsam çırak, Bir olurdu yakın, ırak, Yapsalar kemiğim tarak, Yar zülfünün tellerine.   Yönüm yare çevirseler, Vücudumu kavursalar, Harman gibi savursalar, Muhabbetin yellerine.   SEYRANI kaldır parmağın, Vaktidir Hakka durmağın, Deryaya akan ırmağın, Katre olsam sellerine. ................................       Ey sevdiğim artık yeter, Bana yosma bakışın var. Ateşlerden daha beter, Aşıkları yakışın var.   Erdin güzellik çağına, Bağlandın zülfün bağına, Bizi hüsnün ayağına, Nal mıh gibi çakışın var.   Sağlıktır her işin başı, Sabırdır ekmeğin aşı, Aferin ey çeşmim yaşı, Yar yoluna akışın var.   Güzel senin hüsnün sebep, Olup gören eyler talep, Cennetten mi çıktın acep, Tavus gibi nakışın var.   Güzellerin çok gencisin, SEYRANI’ye birincisin, Aşk ipine zevk incisin, Güzel delip takışın var. [110] ..............     Şu kimsesiz sahralarda, Diken oldu gülüm benim. Oğrun oğrun tenhalarda, Ağlamaktır halim benim.   Gülü dikene katalı, Diken elime batalı, Yar beni yardan atalı, Büküldü belim benim.   Arı geçmez çiçeğinden, Çiçek geçmez peteğinden, Pir erenler eteğinden, Kesme Rabbim elim benim.   Yedim acı teresinden, İçtim kanlı şiresinden, Seyrani gam deresinden, Cuş eyledi selim benim. [111]     ............   Ne hikmettir şu dünyaya, Gelen ağlar gideb ağlar. Soralım yoksula baya, Derdi nedir neden ağlar.   Bir deveci yeder deve, Yularından seve seve, Birbirinden eve eve, Deve ağlar yeden ağlar.   Ömrümün defterin dürdüm, Haki paye yüzüm sürdüm, Bir acaip kala gördüm, Burcu baru beden ağlar.   SEYRANİ’ye acep n’olmuş, Derunu derd ile dolmuş, Kimi etmiş, kimi bulmuş, Bulan ağlar, eden ağlar. [112]   ……………   Edelim nazım ile bir hoş nasihat, Dinlesin talibi destan olanlar. Verirse de nazmım cahile siklet, Kadrin bilir sahip, irfan olanlar.   Görmüş yok cihanda, cahilden vefa, Vefa umup etme kendine cefa, Olur mu insana zehirden şifa, Fikr etsin gönülden ihvan olanlar.   Sultan isen koyma boynunda vebal, Her işin sonunda var elbet zeval, Bir mezaristana git eyle sen sual, Kimdir o hak ile yeksan olanlar.   Niçin garip oldu hükmü şeriat, Kadının, müftünün yediği rüşvet, İçkiden, zinadan cahile nöbet, Vermiyor hafızı kur’an olanlar.   Küçük lokma ile dolmaz avurdu, Ne yaman insanı kastı kavurdu, Cihanın külünü göğe savurdu, Geçti sadarete hayvan olanlar.   Bizleri bu ateş haşredek yakar, Sanma şimdi sular engine akar, Boşuna zannetme gırtlağa çıkar, Ecelden kalbine ferman olanlar.   Alırsın rengini yeşilli, morlu, İlletin yok iken olursun çorlu, Kılıç vuran düşman olursa zorlu, Kurtulmaz mı süngü, kalkan olanlar.   Kimsenin kimseye yoktur sayesi, Katıldı sütlere cehlin mayesi, Tilkiye verildi aslan payesi, Tilki gölgesinde aslan olanlar.   Herkes belasını azdı da buldu, İnsanda evvelki sadakat n’oldu, Eski sarayları beğenmez oldu, Yere sığmaz oldu sultan olanlar.   Çarh-ı felek kadim dönüp öğünmez, Dönerse de daha iyiliğe dönmez, Yedi derya suyu dökülse sönmez, Bu zalimin narından suzan olanlar.   Seyrani, Kamiller ta’nın eylesin, Cahiller nutkunu zemmin eylesin, Bundan ala destan yapıp söylesin, Şairlikte merd-i meydan olanlar. [113]   …………..   Bende bir ateş var yanmadan tüter, Tütünsüz ateşe yandığım yeter. Lütfuna muhtacım, iş sende biter, Sensin cümle derde derman olan yar. ........................  İdris terziliği icat etmeden İdris terziliği icat etmeden Endazeden geçti boynumuz bizim Anka yaratılıp Kaaf'a gitmeden Bin Kaaf'ı beklerdi toyumuz bizim Kalıbını değiştirse birimiz Zâhit bin yıl yusa çıkmaz kirimiz Hayatta pâk eder bizi pîrimiz Murdar ölmek değil bizim huyumuz Bir Seyranî vardır başı feslimiz Cümlemiz çarıklı, yoktur meslimiz Münkire karışmaz bizim neslimiz Mehdi'den ayrılmaz soyumuz bizim Seyrimde Bir Şehre Eyledim Nazar Seyrimde bir şehre eyledim nazar Gördüm elvan türlü meyhaneler var Teşne var mı diye sâkiler gezer Ellerinde dolu peymâneler var Bir takım doldurur bir takım sunar Bir takım susamış bir takım kanar Bir takım söğünmüş bir takım yanar Bir takım çevrilir pervâneler var Bir eli kâseli bir eli taslı Bir takım keyifli bir takım yaslı Bir takım deli var bir takım uslu Bir takım aşk içre mestâneler var Âşık olan mürşidine yan verir Bu Seyranî dilden dile şan verir Hast'olmadan pîr önünde can verir Nice bizim gibi dîvâneler var ........ Dini Bütün Müslümanın Gözleri Dini bütün Müslümanın gözleri Merhamet bahrine dalmada olur Ârif söylemeden duyar sözleri Kıssadan hisseyi almada olur Bulunca ârifi can kurban verem Ayağı altına yüzlerim sürem Eyi gün dostuna eylesem kerem Bir gözü kusura kalmada olur Ârif kalkan edip sabr ü hilmini Onunla def'eder zâlim zulmünü Anlayan avcı avın ilmini Kuşunu dumana salmada olur Tabiplerin ilmin ehl-i dert okur Derd-i Seyranî'ye derman mert okur Ham sofular tesbih çeker vird okur Gözü hayvan yemin çalmada olur ............ KAYNAK: 1. Gözler, H.Fethi; Yunus’dan bugüne Türk Şiiri, İnkişlap ve Aka Kitabevi2.Basım, 1970,s.148 2. Kutsi, Tahir; Dadaloğlu, Toker Yay, İstanbul 1987, 3.Basım s. 173 3. Kocatürk, Vasfi Mahir; Türk Edebiyatı Tarihi, Edebiyat Yayınevi, Ankara 1970.s.582 ............